Herbert komt uit Groningen en studeerde daar economie. Nu woont hij in Den Haag, samen met zijn vrouw en 2 kinderen. Hij werkt al sinds 2006 in het energiedomein, waarvan een aantal jaar in Brussel. Sinds oktober 2020 is Herbert clustercoördinator waterstof bij het ministerie van EZK. Hij is vanaf het begin betrokken bij het Nationaal Waterstof Programma en is lid van de cross-sectorale werkgroep waterstof.
Onderwerpen
Je werkt bij het ministerie van EZK als clustercoördinator waterstof. Wat houdt deze functie in?
Het is een aansturende positie die aan de ene kant persoonlijk is. Ik zorg dat iedereen in de cluster lekker in hun vel zit, toewerkt naar hun ontwikkeldoelen en dat de sfeer goed is. Ik luister naar signalen over wat er moet gebeuren en stuur bij waar nodig.
Aan de andere kant is deze functie inhoudelijk. Ik zorg dat we als team toewerken naar strategische producten en ben het gezicht richting bijvoorbeeld de ministers, directeur en leden van het managementteam. Als zij vragen hebben over bepaalde onderwerpen of voor een bepaalde tijd iets moeten weten, laat ik die beantwoorden. Daarom denk ik op inhoudelijk vlak mee en bekijk ik de politieke aspecten.
In hoeverre is de waterstofcluster de afgelopen tijd gegroeid?
Sinds 2000 is het cluster gegroeid van ongeveer 6 naar 18 personen. In elke nieuwe fase van de waterstoftransitie hebben we meer mensen nodig. Voor ideeënvorming zijn een paar mensen voldoende, maar om plannen concreet te maken en uit te voeren heb je daaraan niet genoeg.
Dit zijn natuurlijk lang niet alle mensen die bij de overheid met waterstof bezig zijn. Met RVO werken we samen met ongeveer 10 man aan de waterstofagenda. Ook op andere afdelingen van EZK komt het onderwerp steeds meer terug, zoals bij de directies realisatie, strategie en ondergrond. Je ziet daaraan dat het thema waterstof groeit!
Wat zijn de belangrijkste onderwerpen binnen het waterstofcluster?
We werken nu vooral aan 3 onderwerpen, namelijk:
- opschaling (het verhogen van waterstofproductie);
- infrastructuur, en;
- internationale agenda
Voor alle onderwerpen geldt dat we enorme stappen maken, maar tegelijkertijd ook nieuwe uitdagingen tegen blijven komen.
Welke punten komen bij de opschaling van waterstof veel aan bod?
Partijen willen investeren in waterstofproductie, maar hebben zekerheid nodig dat er een afzetmarkt is en ze hun investeringen kunnen terugverdienen. Hoewel die afzetmarkt toekomst ziet in waterstof, vinden ze het nog te duur. We zijn bezig met een verplichting aan de vraagkant om meer zekerheid te bieden.
Tegelijkertijd is het niet realistisch als ze een veel duurder product moeten kopen dan eerst. Daarom subsidiëren we aan de aanbodkant de waterstofproductie.
Voor welke sectoren zijn deze verplichtingen vooral nodig?
We kijken naar de volgende sectoren:
- Industrie. Op dit moment wordt in de industrie vooral grijze waterstof gebruikt. We zijn bezig met het introduceren van een jaarverplichting. Dat betekent dat ze een deel van hun waterstof uit hernieuwbare bronnen moeten halen. Dit is gekoppeld aan een Europese verplichting.
- Mobiliteit. Hiermee bedoelen we bijvoorbeeld zwaar vervoer, tankstations, luchtvaart en scheepvaart. Ook hier geldt een Europese bijmengverplichting. Voor de binnenlandse mobiliteit moet in 2030 1% van de brandstof uit waterstof bestaan. Dat kan pure waterstof zijn die ze direct tanken. Een stap terug in de productieketen is ook een mogelijkheid. Dan kijk je naar het vervangen van waterstof die wordt gebruikt in raffinaderijen. De sector bereikt op die manier hun doel via de ‘raffinageroute’.
Wat houdt de raffinageroute precies in?
In een raffinaderij wordt ruwe olie omgezet in bruikbare eindproducten zoals benzine, diesel en kerosine. Europese wetgeving stelt bepaalde eisen aan de zuiverheid van brandstoffen. Om hieraan te voldoen, gebruiken raffinaderijen onder andere waterstof om de producten te zuiveren (ontzwavelen).
Op dit moment gebruiken de raffinaderijen daarvoor grijze waterstof gemaakt van aardgas. Dit kan je voor een deel vervangen met de groene variant. Dit is de goedkoopste manier om hernieuwbare waterstof in het systeem te krijgen, want fabrieken aanpassen is niet nodig.
Als raffinaderijen groene waterstof gaan gebruiken, biedt dit zekerheid aan producenten van elektrolysers dat er vraag is. Dit leidt hopelijk tot meer investeringen. Dat is namelijk precies waar wij nu naar op zoek zijn!
Welke aandachtspunten zie je momenteel op het gebied van infrastructuur?
Infrastructuur is onmisbaar om de vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Maar zolang er nog geen markt is, willen bedrijven er geen geld aan uitgeven. Er is een overheidsrol nodig om dit kip-ei-probleem op te lossen.
De belangrijkste aandachtspunten hiervoor zijn: wie gaat die infrastructuur aanleggen en onder welke voorwaarden? Hoe uitgebreid moet deze infrastructuur zijn? Welke verliezen in de beginfase zijn we als overheid bereid te nemen? Hoe zorgen we dat de infrastructuur op tijd klaar is?
Het kost namelijk tijd en veel planning om een hele keten op te bouwen. Momenteel loopt er bijvoorbeeld onderzoek naar de toekomstige uitrol van een waterstofnetwerk op zee. Het gaat om grote bedragen, maar dat is wel nodig als we de doelen op lange termijn voor wind op zee willen halen.
Nederland loopt voorop met onze concrete plannen voor een landelijk dekkend waterstofnetwerk met opslagfaciliteiten. Dat biedt zekerheid en versterkt onze economische positie. We blijven dan een land waar industrieën zoals de staalindustrie kunnen blijven produceren. Als alles volgens plan verloopt, rollen we de infrastructuur van 2027 tot 2030 uit. Als er niet al te veel tegenvallers zijn, is dat haalbaar.
Met welke thema’s op internationaal niveau houdt het waterstofcluster zich nu veel bezig?
We moeten zorgen dat er op tijd genoeg waterstofstromen naar Europa en Nederland komen. Dit is een markt in opbouw en vraagt nog veel betrokkenheid van de overheid. Import gaat een belangrijk deel uitmaken van de energiemixen. Dit gaat grotendeels gebeuren met waterstofdragers, zoals ammoniak en methanol. Het is noodzakelijk dat dit veilig gebeurt. Daarom werkt EZK samen met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) aan een visie op waterstofdragers, waarin we ook rekening houden met veiligheid.
Verder moeten er op tijd genoeg importterminals zijn. Je hebt weinig aan contact met andere landen en producenten als de waterstof niet kan aankomen in Nederland. Voor de bouw van terminals zijn investeringen nodig en daarvoor is wetgeving van belang. Alle puzzelstukjes moeten precies in elkaar vallen!
We bouwen aan een netwerk van contacten met landen in Europa zoals Noorwegen, Duitsland en Spanje, maar ook in rest van de wereld. Denk aan de trans-Atlantische samenwerking of die met het Midden-Oosten. Nederland loopt daarnaast voorop met het organiseren van gelijke, wereldwijde regels via het Hydrogen Trade Forum. Door deze regels weten producenten overal ter wereld onder welke voorwaarden ze hernieuwbare waterstof kunnen maken.
Het is ook belangrijk dat vraag en aanbod elkaar kunnen vinden. Wij organiseren daarvoor matchmaking evenementen. EZK werkt op deze dossiers heel nauw samen met Buitenlandse Zaken en RVO.
Van 13 tot en met 15 mei 2024 vond de World Hydrogen Summit (WHS) plaats in Ahoy Rotterdam. Kan je daar meer over vertellen?
Wij waren mede-organisators van de WHS. Met 15.000 bezoekers was dit het grootste waterstofevenement ter wereld. Het was inspirerend om te zien hoe van over de hele wereld ondernemers, politici en landenvertegenwoordigers bijeenkwamen om deze markt verder te brengen en zaken te doen. Mijn team heeft enorm veel tijd en moeite geïnvesteerd om hier een succes van te maken. Dat maakt mij heel trots.
Binnenkort komt er een Kamerbrief uit over de voortgang van het waterstofbeleid. Wat is het doel van deze brief?
Ieder jaar sturen we minstens 1 voortgangsbrief over waterstof naar de Tweede Kamer. Deze gaat over meerdere onderwerpen, zoals opbouw van (regionale) infrastructuur en opschaling van elektrolysecapaciteit. Over het internationale deel kwam onlangs een aparte Kamerbrief over energiediplomatie uit.
We geven in deze voortgangsbrief een kort overzicht van de belangrijkste actuele onderwerpen. Hiermee willen we de markt en Kamer duidelijkheid geven over de stappen die wij zetten. Bij partijen ontstaat zo hopelijk meer zekerheid om te investeren.
Wat zijn voor waterstofondernemers de belangrijkste punten uit deze brief?
Deze brief bevat veel interessant onderwerpen. Toch denk ik dat de markt het meest uitkijkt naar wat we zeggen over deze 2 onderwerpen:
- De instrumenten die we willen inzetten voor opschaling van hernieuwbare waterstof. Instrumenten zijn bijvoorbeeld wetten, financiering of subsidies vanuit de overheid. We bespreken bijvoorbeeld resultaten van de eerste ronde van Subsidieregeling Opschaling volledig hernieuwbare waterstofproductie via elektrolyse (OWE). Ook vertellen we wat deze resultaten betekenen voor de nieuwe aanvraagronde van de OWE na de zomer.
- De rol van importterminals in de markt. Europa stelde hiervoor voorschriften op in het ‘waterstof en gas decarbonisatiepakket’. De Europese Commissie (EC) publiceert binnenkort de definitieve versie van deze richtlijn. Normaal gesproken duurt het 2 jaar om dit om te zetten in nationale wetgeving, maar partijen willen nu al investeren. Ze hebben daarvoor alleen nog niet genoeg zekerheid, omdat ze niet zeker weten hoe ze de Europese regels moeten opvatten. Daarom geven we in deze brief duidelijkheid over hoe wij die voorschriften interpreteren.
Op 5 juni 2024 houdt de Tweede Kamer een debat over waterstof. Wat komt hier aan bod?
Er staan 10 Kamerbrieven over waterstof van het afgelopen jaar op de agenda. Eigenlijk gaat het over veel verschillende onderwerpen: importbeleid, infrastructuur, opschaling en ga zo maar door.
Wat verwacht je van het debat?
Het is de eerste keer dat deze nieuwe Kamer écht over waterstof praat en waarschijnlijk het laatste debat met onze huidige minister. De vorige Kamer stelde ambitieuze doelen, maar nu zien we dat de realiteit soms ingewikkeld is. Daarom denk ik dat de Kamerleden tijdens dit debat realistischer kijken naar wat mogelijk is.
Verder denk ik dat de volgende onderwerpen aan bod komen:
- Inzet van de overheid. De waterstofmarkt op gang brengen gaat niet vanzelf. Doet de overheid genoeg om de gestelde doelen te halen?
- Stijgende netwerkkosten. Hierdoor stijgen ook de kosten van waterstof. Hoe voorkomen we dat dit niet een te groot probleem wordt?
- Ontlasten van elektriciteitsnet met behulp van elektrolysers. Nu betalen eigenaren hiervan mee aan deze mogelijke oplossing. Hoe belonen we hen juist voor hun bijdrage?
- Investeringen in waterstof. De markt heeft meer zekerheden nodig om te kunnen investeren in waterstof. Hoe ondersteunt de overheid investeerders gerichter?
- De rol van blauwe (koolstofarme) waterstof. Dit type waterstof kan helpen de markt te ontwikkelen en is vooral het eerste decennium een goedkopere optie. Welke rol krijgt blauwe waterstof?
Al met al ben ik heel nieuwsgierig naar het debat.
Hoe verwacht je dat het thema waterstof zich de komende tijd ontwikkelt?
Ik hoop dat we de komende jaren vooral veel plannen gaan uitvoeren en concrete projecten helpen realiseren. Via het Klimaatfonds hebben we de nodige middelen beschikbaar. Hierdoor is het mogelijk om belangrijke stappen te zetten en veel te leren. Daar kijk ik naar uit.
Tegelijkertijd zijn er in de markt nog wel onzekerheden. Om die weg te nemen, komen we als overheid met veel nieuwe instrumenten. De komende tijd zien we de effecten daarvan en ontdekken we welke stappen nog nodig zijn. Waterstof wordt in eerste instantie vooral in industrie, mobiliteit en in gascentrales ingezet. Het is belangrijk dat we daar de eerste stappen zetten.
We werken hier aan iets groots, want waterstof speelt een belangrijke rol in het halen van de klimaatdoelstellingen. We staan pas aan het begin van de transitie. Nederland is in Europa vanwege haar kennis, havens en bedrijven een koploper. Andere landen kijken daarom hoe wij de waterstoftransitie aanpakken en of het ons lukt. Als wij op deze manier bijdragen, doen wij denk ik echt iets heel positiefs.
Meer informatie