
Iedere maand verschijnt een interview met een van de deelnemers van het Nationaal Waterstof Programma. In deze editie vertelt Gijs Postma over zichzelf, zijn werk en het NWP. Gijs is MT-lid van de directie Energiemarkt bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK).
Kan je wat over jezelf vertellen?
Ik woon met veel plezier in Den Haag op tien minuten loopafstand van het ministerie. Twee jaar geleden ben ik voor de tweede keer getrouwd en ik ben heel gelukkig. Onze kinderen zijn allemaal het huis uit, dus ik heb tijd om heel veel leuke dingen te doen. Ik sport graag en best veel. De laatste tijd tennis ik weer veel meer, hiervoor heb ik lang gehockeyd en daar ben ik net mee gestopt. Daarnaast ben ik ook muzikant; ik speel cello en dat doe ik vrij fanatiek. Ik speel kamermuziek in een orkest en treed regelmatig op. Ik sta graag op het podium.
Kan je wat meer over je carrière vertellen?
Mijn vader werkte bij Philips en ik woonde in Eindhoven en daarna in Son en Breugel. Na mijn middelbareschooltijd ben ik naar Delft gegaan om werktuigbouwkunde te studeren. Vervolgens moest ik mijn dienstplicht vervullen en heb ik ruim een jaar op kantoor in Den Haag gewerkt bij de afdeling Tanks van de Landmacht. Mijn carrière begon ik bij Fokker, een prachtig bedrijf om te starten voor een werktuigbouwer. Ik heb daar als productiechef letterlijk met onderdelen in mijn handen gestaan en meegewerkt aan de bouw van vliegtuigen. Helaas ging het niet goed met Fokker en daarom koos ik ervoor een paar jaar bij kleinere bedrijven te werken.
Zo’n 20 jaar geleden ben ik bij Eneco aan de slag gegaan en ik heb daar 18 jaar gewerkt in verschillende functies. Ik ben begonnen tijdens de liberalisering van de energiemarkt en ik was verantwoordelijk voor meerdere start-up en scale-up activiteiten. De verdiencapaciteit kwam lange tijd uit de ouderwetse bedrijfsvoering, waardoor er minder ruimte was voor verduurzaming en modernisering, dat maakte mijn werk lastig. Tijdens deze periode heb ik de nodige mislukkingen meegemaakt. Ik heb één heel mooi succes behaald op het gebied van verduurzaming en dat is de slimme thermostaat Toon, daarvan ben ik de geestelijk vader. De laatste vijf jaar bij Eneco was ik commercieel directeur bij Eneco Warmte & Koude. Ik was commercieel verantwoordelijk voor de uitbreiding van de warmtenetten. Het mooie van die ervaring is dat ik continu te maken had met businesscases en investeringsbeslissingen en die achtergrond komt goed van pas in mijn huidige functie.
Waarom heb je de overstap gemaakt van Eneco naar EZK?
Na 18 jaar Eneco wilde ik echt wat anders gaan doen en impact maken met het werk dat ik doe. Ik heb eerst een sabbatical genomen van ongeveer een half jaar om zaken op een rijtje te zetten en met nieuwe energie te beginnen aan een volgende stap. Mijn oog viel op de vacature MT-lid bij de directie Energiemarkt van EZK dat sprak mij aan en ik heb gesolliciteerd. Ik werd uitgenodigd voor een gesprek en ik kwam erachter dat de functie goed aansluit op mijn ambities. Gelukkig werd ik aangenomen en sinds juni 2020 werk ik met veel plezier bij EZK. Bij de directie Energiemarkt ben ik verantwoordelijk voor twee fantastische dossiers, namelijk waterstof en aardgas. Het zijn pittige dossiers, maar ik vind het wel de mooiste dossiers. De directie Energiemarkt is enorm gegroeid de laatste tijd. In eerste instantie lag de focus op waterstof en sinds een jaar heeft het gasdossier ook heel veel aandacht nodig. Nu werken we hier met 20 à 25 man.
Wat doe je als MT-lid directie Energiemarkt voor het dossier waterstof?
Ik ben aanspreekpunt bij de overheid voor het dossier waterstof, niet alleen bij EZK en voor minister Jetten, maar ook voor andere departementen, zoals bijvoorbeeld het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Daarnaast ben ik vanuit mijn functie het gezicht naar de buitenwereld. Ik ben daarom regelmatig op pad om het gesprek aan te gaan en te vertellen waar wij als overheid mee bezig zijn op het gebied van waterstof.
Ik heb echt een fantastisch team, in mijn hele carrière heb ik nog nooit zoveel goede en slimme mensen om mij heen gehad. Ik kan daarom heel veel loslaten en me concentreren op de grote lijnen en dat is heel prettig. Dat creëert ruimte om verbinding te leggen met zowel de ambtenaren en de politiek, als ook de samenleving.
Hoe kijk je terug op de Routekaart Waterstof?
Ik vond altijd dat de overheid best wel gesloten was en vind het daarom heel goed dat wij het NWP zijn gestart om de verbinding met het bedrijfsleven aan te gaan. Het is belangrijk dat we elkaar horen en elkaars standpunten leren begrijpen om vanuit die basis de samenwerking aan te kunnen gaan. Ik heb de indruk dat dat met de Routekaart Waterstof goed is gelukt en ik ben blij met deze mijlpaal en het resultaat dat we met elkaar hebben behaald.
De Routekaart Waterstof geeft een mooi overzicht van de ontwikkelingen richting 2030 en daarna en verwoordt goed wat er vanuit de maatschappij wordt verwacht. Veel mensen in de waterstofwereld zijn met een specifiek onderwerp bezig, voor hen is het fijn om de hele breedte te kunnen volgen en daar helpt de Routekaart Waterstof goed bij. Als ik ergens kom om te spreken over waterstof, merk ik dat er heel veel vragen komen vanuit de zaal. De samenleving heeft behoefte aan meer duidelijkheid en richting en daar draagt de Routekaart Waterstof ook aan bij.
Wat vind jij de meerwaarde van het NWP?
Het NWP levert een belangrijke bijdrage in de verbinding tussen de overheid en de sector. De themagroepen hebben een essentiële rol in die verbinding. Ik vind daarom ook dat we met de themagroepen door moeten gaan. Het hoeft niet meer zo intensief als de afgelopen maanden. In de toekomst zouden de bijeenkomsten gericht kunnen worden op gemeenschappelijke onderwerpen en om te kunnen klankborden met de sector.
Dominant voor de komende tien jaar is wat er in de industrie en de mobiliteit gaat gebeuren. Daar valt de belangrijkste CO2-besparing te behalen en met name de industrie sluit goed aan op de ontwikkelingen van het transportnetwerk voor waterstof. Er zijn veel ontwikkelingen op het gebied van waterstof en het NWP kan daar een goede en verbindende bijdrage aan leveren.
Hoe kijk je terug op de afgelopen twee jaar waterstof?
Het is een zoektocht om te komen tot inhoud en vorm. Er is in de afgelopen jaren heel veel gebeurd en de omstandigheden veranderen continu. Als je alleen al kijkt naar de voortgang die er vanuit de Europese Commissie wordt geboekt dan zorgt dat ervoor dat je iedere keer met schuivende panelen te maken hebt. Dit is een typisch geval van scenario’s die op ons afkomen met een paar hoekvlaggen. Alles wat binnen die hoekvlaggen gebeurt, daar moet je vol voor gaan. Er zitten ook zaken bij waarvan je niet goed weet hoe die gaan uitpakken. Dus qua inhoud is het kennis maken met elkaar en leren omgaan met die schuivende panelen. En dan vervolgens tot een resultaat komen (de Routekaart Waterstof) dat voldoende houvast geeft, maar ook niet bol staat van onrealistische verwachtingen. Het is dus een delicate balans tussen zekerheden en onzekerheden. Verder zijn er heel veel connecties gelegd tussen mensen in de sector en de overheid. Die mensen kennen elkaar nu en die relaties zijn minstens zo krachtig als de inhoud.
Wat zijn de ontwikkelingen bij de overheid op waterstof gebied de komende tijd?
Allereerst moeten we de implicaties van het besluit over het voorstel voor de Renewable Energy Directive leggen naast de huidige ambities voor elektrolysecapaciteit in Nederland. Dit moet zorgvuldig worden gedaan. De bijgestelde ambities moeten realistisch zijn en voldoende maatschappelijk en politiek draagvlak hebben.
Op 8 december is er een Kamerdebat. Een breed scala aan onderwerpen staat op de agenda, waaronder marktordening, uitrol infrastructuur, de inzet van Nederland in het Europees beleid en de routekaart waterstof. Na het debat komt er meer duidelijkheid vanuit de politiek en moeten we kijken hoe we alles gaan uitvoeren. We zijn met verschillende beleidsproducten bezig. Daarnaast moeten we voeling houden met de maatschappij en in de gaten houden of het beleid leidt tot de gewenste resultaten en dat dan goed monitoren.
Welke successen heb jij met het waterstofteam en het NWP behaald?
Ik ben ongelofelijk trots op alle beslissingen die we hebben genomen ten aanzien van marktordening en het transportnetwerk. Dat is echt iets waarvan de schellen van de ogen vallen, als ik dat vertel in het buitenland. Dan gaat het specifiek om het besluit om het transportnetwerk aan te laten leggen door Gasunie, wat echt een enorme onzekerheidsreductie gaat opleveren in de businesscase voor partijen die elektrolysecapaciteit willen gaan realiseren.
Ik ben heel blij met het besluit dat we hebben genomen over de raffinageroute. Hiermee helpen we de mobiliteitsmarkt op weg door in het raffinageproces alvast een goede businesscase mogelijk te maken, zodat het een kleinere stap is om door te pakken naar het afleveren van waterstof in de mobiliteit.
Helderheid bieden in marktordening is ook belangrijk. Dat we duidelijk zijn over waar de overheid voor verantwoordelijk is en waarvoor de markt. Daar gaan we ook mee door, zodat er zoveel mogelijk helderheid komt voor partijen die investeringsbeslissingen moeten nemen. Verder ben ik heel gelukkig met de voortgang op het IPCEI-traject. Dat levert nu een portfolio op waarmee we echt meters gaan maken met een elektrolysecapaciteit in de honderden megawatt sferen. Het is maar een kleine bloemlezing van grote vorderingen in korte tijd.
Wat zijn de grootste uitdagingen de komende tijd?
De uitdagingen zijn legio. Ik vind het heel spannend wat de ontwikkelingen gaan zijn met import. In welke vorm kunnen we waterstof het beste importeren? Gaan we waterstof gasvormig, vloeibaar, of gebonden als ammoniak of methylcyclohexaan (MCH) importeren? En hoe gaan we dat transporteren en opslaan? Daarnaast zijn er nog meer onzekerheden. Zijn waterstof exportlanden in staat de benodigde investeringen te doen en vervolgens op grote schaal waterstof te produceren? Zijn wij dan in staat om die waterstof naar ons toe te trekken?
Wat ik verder ook spannend vind, is dat de keten nu nog steeds best lang is. Er gaat nu wel een transportnetwerk komen en dat geeft wat rust, maar er kleven nog veel uitdagingen aan de businesscase van partijen die elektrolysecapaciteit willen instaleren. Als je nu een elektrolyseproject hebt, dan is koppeling aan bijvoorbeeld windenergie op zee en aan afnemers een uitdaging. Daar is zekerheid over nodig omdat anders de investering niet doorgaat. Daarnaast is de Europese Commissie aan de beleidskant nog niet duidelijk over alle elementen die van invloed zijn op deze businesscases.
Vanwege alle onzekerheden in de businesscase en de gestelde ambities vind ik dat we goed moeten nadenken over welke mate van regie voor de overheid doeltreffend is.
Hoe zie jij de toekomst van waterstof voor je?
We komen nu in de fase van doen. Vanuit de Nederlandse overheid komt er de komende tijd meer duidelijkheid over de waterstofambities en de overheidskoers ten behoeve van verdere opschaling. Daarnaast komt er vanuit Europa helderheid over de Renewable Energy Directive (RED III). Die twee ontwikkelingen nemen onzekerheid uit de lucht en gaan bedrijven helpen bij het maken van een investeringsbeslissing. Ik verwacht dat er de komende tijd steeds meer hernieuwbare waterstof geproduceerd gaat worden en dat we nu echt in actie gaan komen om de gestelde ambities te realiseren.
Het vliegwiel moet goed op gang komen om de ambities richting 2030 te realiseren. Vanwege het tempo dat we willen maken en het internationale speelveld is het vanuit de overheid belangrijk om een goede balans te vinden tussen verplichtingen en subsidiëring. Wij moeten dus goed nadenken over welke instrumenten en maatregelen we willen inzetten om de grootschalige productie van duurzame waterstof te stimuleren. Na 2030 kunnen bedrijven dan als het goed is zonder hulp van de overheid hun businesscase rondkrijgen
Heb jij nog een tip?
Als je dat nog niet gedaan hebt, dan raad ik je aan om eens de samenvatting van de Routekaart Waterstof te lezen, dan krijg je een goed beeld van de waterstofontwikkelingen richting 2030 en daarna. Wil je meer weten? Dan kan je natuurlijk altijd verdieping vinden in de thema’s waarin je geïnteresseerd bent. Binnenkort is er trouwens ook een Engelstalige versie beschikbaar van de samenvatting. Heel handig als je eens in het buitenland wilt laten zien wat onze waterstofplannen zijn.